Sommige dagen vragen niet om aandacht, maar nestelen zich vanzelf in je gedachten. Wereld Aids Dag is zo’n dag. Je hoeft er niets voor te doen. Je wordt er vanzelf even stil van, alsof de tijd een pas op de plaats maakt en je uitnodigt om terug te kijken.

Het blijft bijzonder om te bedenken hoe deze ziekte ooit met een schok het land binnenkwam. In het Nederland van begin jaren tachtig hing een sfeer van onzekerheid rondom een nieuwe, onverklaarbare aandoening. Het raakte vooral jonge mensen en verspreidde zich op een manier die niemand nog begreep. De kranten spraken voorzichtig, de artsen tastten in het duister, en de samenleving keek vooral geschrokken toe.

Wat mij altijd is blijven verbazen, is hoe ongemakkelijk de overheid in die beginjaren reageerde. Alsof men hoopte dat het wel zou overwaaien. Alsof je iets kunt laten verdwijnen door het niet hardop te benoemen: wat er niet is, is er niet. Het was een merkwaardige gedachte die geen stand hield zodra de realiteit zich steeds nadrukkelijker meldde.

Gelukkig waren er anderen die wél begrepen wat er op het spel stond. Hulpverleners die zonder aarzeling klaarstonden. Activisten die hun stem verhieven en weigerden te accepteren dat zieken onzichtbaar bleven. En het Aids Fonds, dat al vroeg inzag dat erkenning en steun minstens zo belangrijk waren als onderzoek en medicijnen. Daar begon de omslag. Niet vanuit zalen vol beleidsnotities, maar in de praktijk. In ziekenhuizen. In dagverblijven. In huiskamers waar mensen afscheid namen van vrienden die veel te jong waren.

Het lijkt bijna ongelooflijk dat aids nu zo goed als behandelbaar is. Dat iets wat ooit een vonnis leek, nu een chronische aandoening is waarvoor dagelijks medicijnen bestaan. Maar het heeft te lang geduurd voordat die hoop werkelijkheid werd. Te veel mensen hebben die omslag niet meer meegemaakt. Te veel levens zijn stilgevallen in een periode waarin de wereld nog geen antwoorden had.

Vandaag denk ik aan hen. Aan mijn gaybroeders. Aan iedereen die met hiv of aids leeft. Aan hen die altijd hebben gestreden voor erkenning. En aan al die duizenden mensen die zijn overleden, vaak in stilte, soms zelfs in schaamte die van buitenaf kwam.

Wereld Aids Dag is voor mij geen dag van donkerte. Het is een dag van herinnering en besef. Een dag waarop je even stilstaat bij wat we verloren hebben en bij wat we hebben gewonnen. Een dag die zacht binnenkomt en nog even blijft hangen, als een hand op je schouder.