Onderstaande tekst (Kronkel) is van de hand van Simon Carmiggelt. Het is gepubliceerd op 18 november 1963. Het had ook vandaag in de krant kunnen staan.
“Uit een ingezonden stuk in de Volkskrant verneem ik dat Godfried Bomans, in een artikeltje over de heer Ras die, geloof ik, voortaan een witte Piet wil, te ver gegaan.
Dat is niet zo mooi.
Hij was onlangs, op het Grand Gala in het Kurhaus, óók al te ver gegaan. En nu wéér. Een bedenkelijk snelle recidive. Als er geen verbetering intreedt, gaat het slecht aflopen met deze arbeidzame jongen. En niet alleen met hem. Want wat deed Mies Bouwman? Zie de bladen: zij is te ver gegaan. En dat, terwijl Wim Sonneveld nog maar kort te voren ook te ver was gegaan. U ziet hoe het om zich heen grijpt. Ze doen maar. Ze gaan maar te ver. ’t kan me niets meer verdommen,geloof ik. Alleen Wim Kan is nog niet te ver gegaan. Maar dat komt, omdat hij nooit voor de televisie optreedt, doch in zalen. Daar gaat hij al jaren elke avond te ver, maar het publiek dat betaald heeft om hem te horen, vindt dat juist zo leuk. Ze gaan vrolijk mee. Toe maar, ’t kan niet ver genoeg wezen.
Maar bij de televisie kan dat niet.
O neen.
Iemand die voor de televisie puntig of satirisch waagt te zijn, verkeert ongeveer in de positie van een dromer, die in het uitverkochte stadion voor de microfoon treedt en een vers van Baudelaire voordraagt, terwijl hij gevoegelijk kan aannemen dat honderd van de zestigduizend aanwezigen Frans verstaan en vijftien van de honderd het vers begrijpen.
Wat gebeurt er met zo’n man?
Hij krijgt negenenvijftigduizend negenhonderdvijfentachtig kussentjes naar zijn hoofd.
Allicht.
Hij is te ver gegaan.
Hoewel je bij televisie gemakkelijk te ver gaat, gebeurt het toch niet iedere avond, Nee hoor. Ik draai herhaaldelijk om elf uur, na het laatste nieuws de knop om met gedachte: Zo, er is vanavond niemand te ver gegaan.
Ze zijn allemaal lekker dicht bij huis gebleven. Vlak bij de clivia. Vlak bij het kopje thee met het boterbiesje, Vlak bij pa, die alles ‘waardeloos’ vindt,als ’t geen kopbal is, die zit. Vlak bij ma, die pas opbloeit bij ‘Adieu mein kleiner Gardeoffizier’. Vlak bij Fred en Mientje die, met hun rug naar Bussum,hun huiswerk maken. Vlak bij het gemiddelde Hollandse binnenhuisje, waar men tevreden is op een wat ontevreden manier.
In een krant kun je ook wel te ver gaan.
Ik heb het herhaaldelijk gedaan.
Het is heel makkelijk.
Als ik een stukje schrijf over een kind, dat een schilderij van het laatste avondmaal ziet en zegt: ‘Die met het kadetje in zijn hand is Onze Lieve Heer,’dan weet ik met volstrekte zekerheid, dat de post mij des ander daags enige brieven van lezeressen brengen zal, die verklaren in hun diepste geloofsovertuiging te zijn geschokt en concluderen dat ‘Kronkel te ver is gegaan’. er zijn in elke lezerskring van elk dagblad nog een aantal eksterogen,waarnaar je slechts hoeft te wijzen, om het gekerm te doen opstijgen.
Wat moet je doen?
Al die eksterogen vermijden?
Dat wordt een zeer benauwde eierdans, die er alleen toe leidt, dat de lezerselke avond geeuwend zeggen: ‘Nou, hij is in ieder geval niet te ver gegaan.’Niet tot aan mijn tenen. En zelfs niet tot aan de tenen van tante Coba uitBreda, die zo lang zijn dat ze reiken tot boven Moerdijk.
Nu zegt u misschien: ‘Gaat jou dan nooit iets te ver? Natuurlijk. Sommige dagsluiters gaan me te ver als ze menen ernstige menselijke problemen te kunnen afhandelen met een flets, populair uit een opmerkelijke ongeïnspireerdheid opgeboerd causerietje. De sierhuppeltjes waarmee Vlaamse presentatrices schijnen te moeten zijn toegerust gaan me te ver. En de kir-interviewtjes met lachjes van opgespoten suiker gaan me te ver. Maar het mag allemaal van me, hoor. Als er maar tegenover staat dat er, de andere kant op, ook eens te ver mag worden gedaan.
‘Maar meneer. In uw blad van gisteren ging Kronkel te ver.’
Nou ja, ’t is pas de eerste keer deze maand. Maar Bomans moet uitkijken.
Kronkel [18 november 1963]
Mocht het zo zijn dat ik met het kopiëren van bovenstaande Kronkel te ver ben gegaan, in verband met copyrights en auteursrechten, laat het weten. Dan zal ik de tekst verwijderen. Maar om zo’n nostalgisch, evenwel actueel en grappige tekst alleen in boekvorm te willen delen, vind ik iets te ver gaan. Het is tenslotte al vijfenvijftig jaar geen 1963 meer.
DRAY BOSMA 